«Κατάσταση Έκτακτης ανάγκης» στην Ευρώπη:
Στήριξη προς το Οικοχωριό Σκάλα στην Ελλάδα ώστε να γίνει ένα Κέντρο Εκπαίδευσης για την Αειφορία
Γράφει η Leila Dregger
Οι συμμετέχοντες στην μεγάλη Συνάντηση του GEN (Παγκόσμιο Δίκτυο Οικολογικών Χωριών) παρακολούθησαν με αυξανόμενη αγανάκτηση τις πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα: η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξανάγκασε σε νέα μέτρα λιτότητας μια χώρα της οποίας οι άνθρωποι έχουν ήδη υποφέρει πολύ από την οικονομική κρίση. Μια ομάδα εργασίας συστάθηκε και μαζί με τους ιδρυτές του οικοχωριού Σκάλα προγραμμάτισαν μια πρώτη παρέμβαση μέσα στην κρίση. Κατά τη διάρκεια της Κοινοτικής Συνάντησης 22-28 Αυγούστου και της Συνάντησης για τη δικτύωση από τις 29 – 30 Αυγούστου, μια ομάδα εμπειρογνωμόνων από τα οικοχωριά Tamera και ZEGG προσέφεραν τις δεξιότητές τους σε κοινωνικά και οικολογικά θέματα, για την κατασκευή βασικών τεχνικών για την αειφορία. Ήταν η αρχή μιας μακροπρόθεσμης συνεργασίας ώστε να γίνουν οι άνθρωποι ανεξάρτητοι από τα παγκόσμια συστήματα.
Το Οικοχωριό Σκάλα, ο δεύτερος νικητής των Βραβείων Αριστείας των Ευρωπαϊκών Οικολογικών Χωριών του 2015, εξακολουθεί να είναι ένα οικοχωριό σε ανάπτυξη. Μέχρι στιγμής, τρεις οικογένειες ζουν και εργάζονται στα 60 στρέμματα, 40 λεπτά έξω από τη Θεσσαλονίκη. Ο στόχος των ιδρυτών, της Άννας Φιλίππου και του Νικηφόρου Περτσινίδη είναι να οικοδομήσουν ένα μοντέλο κι ένα κέντρο ζωής και μάθησης για την οικολογική και κοινωνική βιωσιμότητα.
Κατά τη διάρκεια της συνόδου κορυφής του GEN, η Άννα μοιράστηκε πληροφορίες σχετικά με την κατάσταση στην Ελλάδα. «Οι άνθρωποι αισθάνονται βαθιά πληγωμένοι. Η κατάρριψη των ψευδαισθήσεων και η κατάρρευση της εικόνας του κόσμου, όπως τον ξέραμε, φέρνει μια βαθιά θλίψη. Νιώθω περισσότερο από ποτέ ότι είναι καιρός να αφήσουμε τους παλιούς τρόπους σκέψης, δράσης, κατανάλωσης, ζωής και να μπούμε στο επόμενο στάδιο. Πιστεύουμε ότι η καλύτερη βοήθεια θα ήταν να μας υποστηρίξετε να μετατρέψουμε το οικοχωριό Σκάλα σε ένα ρεαλιστικό, αυτάρκη και βιώσιμο διεθνή κήπο ειρήνης. Στην Ελλάδα το ζήτημα της κοινοτήτων από πρόθεση είναι πολύ νέο, αλλά είναι τόσο αναγκαίο!»
Έτσι, δημιουργήθηκε μια ομάδα εργασίας για την Ελλάδα για να σκεφτεί, πώς το GEN και τα οικολογικά χωριά μπορούν να υποστηρίξουν τη χώρα. Η βασική ιδέα ήταν πως αυτό μπορεί να γίνει φέρνοντας την εμπειρογνωμοσύνη διαφόρων οικοχωριών, διδάσκοντας τους ανθρώπους πώς να γίνουν ανεξάρτητοι από τα μεγάλα συστήματα, από την παγκόσμια αλυσίδα προμήθειας τροφής και ενέργειας που δημιουργεί η οικονομική πίεση, περνώντας το μήνυμα ότι μια κοινότητα μπορεί να υπερβεί προκλήσεις πολύ καλύτερα από ό, τι οι ανεξάρτητοι ιδιώτες.
Τρεις εμπειρογνώμονες αποφάσισαν να πάρουν μέρος στην συνάντηση του Αυγούστου στο Οικοχωριό Σκάλα και να διδάξουν: ο Bernd Müller, εμπειρογνώμονας νερού από την Tamera, ο Jay Abrahams, κατασκευαστής συστημάτων υγροτόπων από το Ηνωμένο Βασίλειο, και ο Martin Funk, εμπειρογνώμονας στο βιοαέριο από την Tamera. Γι ‘αυτούς ήταν η πρώτη παρέμβαση ως ομάδα “Blueprint”, η οποία είναι μια πρωτοβουλία της Ruth Andrade, η οποία συγκέντρωσε φίλους του αποθανόντος συζύγου της Πάολο Mellett για να δημιουργήσει μία «ομάδα εργασίας εμπειρογνωμόνων που να μπορεί να δίνει μια ολοκληρωμένη απάντηση στις ανθρωπιστικές κρίσεις”. (περισσότερα για το Blueprint: link)
Συνοδεύονταν από τη Σάντρα και τη Christine Zimmermann από την ομάδα της οικολογίας στην Ταμέρα. Καθώς η συγκέντρωση χρημάτων κατά τη διάρκεια και μετά τη σύνοδο κορυφής GEN συγκόμισε ελάχιστες δωρεές, οι περισσότεροι από αυτούς κάλυψαν τα έξοδα του ταξιδιού τους από μόνοι τους.
Νερό
Αρκετό καθαρό και φρέσκο νερό είναι μία απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάπτυξη κάθε κοινότητας. Το πρώτο πράγμα που πρέπει να προγραμματιστεί σε κάθε νέο χωριό είναι η κατάσταση των υδάτων, για να σιγουρευτούμε ότι το νερό της βροχής φιλτράρεται μέσα στο έδαφος και τροφοδοτεί τη φύση, τους κήπους και τα πηγάδια. “Επιβράδυνέ το, κάντο να εξαπλωθεί και να βυθιστεί”, είχε πει ο Πάολο Mellett. Και ο Bernd Müller: “Ένα τοπίο συγκράτησης νερού είναι ένα μέρος όπου το νερό της βροχής δεν απορρέει από τη γη πια, αλλά διεισδύει στο έδαφος, και μόνο φρέσκο νερό πηγής τελικά ρέει έξω από αυτό.”
Στο Οικοχωριό Σκάλα, η ομάδα βρήκε μια τυπική κατάσταση για τα δεδομένα της νότιας Ευρώπης: μεγάλη απορροή του βρόχινου νερού, διάβρωση εδάφους που έχει χάσει το γόνιμο επιφανειακό έδαφος, δύσκολη κατάσταση ανάπτυξης για το 40 ετών δάσος από βελανιδιές.
Το βασικό ερώτημα του Νικηφόρου ήταν: «Είναι βιώσιμη η κατάστασή του νερού μας; Και πώς μπορούμε να γίνουμε ανεξάρτητοι από την εξωτερική / επίσημη παροχή νερού;»
Η ετήσια βροχόπτωση των 450 χιλιοστών σε μεγάλο βαθμό απορρέει. Οι εμπειρογνώμονες και οι συμμετέχοντες χρησιμοποίησαν το χρόνο τους για να μάθουν πώς να μετρούν τις ισοϋψείς γραμμές του χώρου και την κατασκευή πολλών μικρότερων και μεγαλύτερων swales, αναβαθμίδες και ένα δρόμο λαμβάνοντας υπ’ όψιν τη ροή του βρόχινου νερού. Τα swales είναι τάφροι κατά μήκος ισοϋψών γραμμών που προλαμβάνουν την απορροή του νερού της βροχής, αλλά επιτρέπουν τη διήθησή του στο έδαφος.
Bernd: “Στην Tamera έχουμε δημιουργήσει πολλές θέσεις συγκράτησης βρόχινου νερού και λίμνες. Ωστόσο, σε πολλές περιπτώσεις, οι τάφροι εξυπηρετούν τον ίδιο σκοπό με λιγότερη προσπάθεια».
Στο λόφο με τις νέες τάφρους το βρόχινο νερό δεν χρειάζεται πια να ρέει εκτός του κτήματος. Οι νέες αναβαθμίδες είναι έτοιμες να καλλιεργηθούν με οπωροφόρα δέντρα και βρώσιμους κήπους.
Η ομάδα περιέλαβε όλους τους συμμετέχοντες στις εργασίες και ιδιαίτερα εκπαίδευσε δύο μέλη της Σκάλας, προκειμένου να τους δοθεί η δυνατότητα να συνεχίσουν το έργο. Το πρώτο swale σκάφτηκε με το χέρι. Πριν αρχίσουν να χρησιμοποιούν εκσκαφέα για να την κατασκευή μεγαλύτερων swales, επικοινώνησαν με την άγρια φύση και τα ζώα με μια προσευχή και διαλογισμό. Η Christene, η οποία είναι μέρος της πνευματικής ομάδας οικολογίας στην Ταμέρα, λέει: «Αυτή είναι η δέσμευσή μας όταν δουλεύουμε με βαριά μηχανήματα. Τα ζώα έχουν την ευκαιρία να εγκαταλείψουν το χώρο για κάποιο διάστημα και να βρουν πολύ καλύτερες συνθήκες όταν επιστρέψουν».
Όταν τελείωσαν οι εργασίες, προσφέρθηκε μια περιήγηση για τους νέους επισκέπτες. Κάποιος έδειξε τη βαθιά του ανησυχία για τη σκληρή επίδραση των μηχανημάτων στη γη. Ο Bernd εξήγησε ότι μετά από δεκαετίες καταστροφής είναι απαραίτητο μερικές φορές ένας ισχυρός αντίκτυπος για την αποκατάσταση του τοπίου. Κάλεσε επίσης τον επιφυλακτικό συμμετέχοντα σε μία προσευχή κλεισίματος των εργασιών, όπου η άγρια φύση κλήθηκε εκ νέου να επιστρέψει. Christine: «Ήταν μια μαγική στιγμή. Αμέσως μετά το τέλος του διαλογισμόυ μας, μόνο μερικά βήματα μακριά από μας, δύο χελώνες εκκολάφθηκαν και βγήκαν στο φως. Ήταν ένα ισχυρό σημάδι ότι η άγρια ζωή δεν διαταράχθηκε και διεκδικεί τη θέση της…”
Βιοαέριο
Το δεύτερο εγχείρημα ήταν η κατασκευή ενός συστήματος για την παραγωγή βιοαερίου / ενέργειας για το μαγείρεμα. Ο Martin Funk χρησιμοποίησε το νέο σύστημα για τις αποκεντρωμένες, μικρές δεξαμενές βιοαερίου. Αγόρασε IBC (Intermediate Bulk Container). Δύο από αυτά χρησιμοποιήθηκαν ως δεξαμενές αναερόβιας ζύμωσης. Γι’ αυτό το λόγο βάφτηκαν μαύρες ώστε ν’ αυξηθεί η θερμοκρασία τους και να κάνει καλύτερες τις συνθήκες διαβίωσης για τα βακτήρια. Οι άλλες δύο χρησιμοποιούνται για αποθήκευση του βιοαερίου.
Οι συμμετέχοντες συγκέντρωσαν κοπριά αγελάδων για τα βακτήρια που περιέχει και που αργότερα θα μετατρέψουν τα απόβλητα σε μεθάνιο. Οργανικά απορρίμματα κουζίνας θα χρησιμεύσουν ως καύσιμο για την αναερόβια ζύμωση. Θα χρειαστούν δύο με τρεις εβδομάδες για να αναπτυχθούν οι κατάλληλες συνθήκες για την αναερόβια ζύμωση και να παραχθεί φυσικό αέριο για το μαγείρεμα. Οι περισσότεροι συμμετέχοντες ήταν ενθουσιασμένοι με την εύκολη δυνατότητα αποκεντρωμένης ενεργειακής αυτονομίας. Νικηφόρος: «Κάποιοι ρώτησαν για τα μειονεκτήματα, αλλά κατέστη σαφές ότι δεν υπάρχουν. Είναι ακριβώς έτσι, και το έχω δει και στην Ταμέρα: Παράγουμε τη δική μας ενέργεια για το μαγείρεμα.”
Τρεις συμμετέχοντες κάλεσαν τον Martin Funk να κατασκευάσει συστήματα αναερόβιας ζύμωσης στους δικούς τους χώρους.
Martin: “Στην πραγματικότητα, οι άνθρωποι θα πρέπει να είναι σε θέση να κατασκευάσουν ένα τέτοιο σύστημα μόνοι τους, από τη στιγμή που ήταν παρόντες όταν το έφτιαχνα εγώ. Είμαι οπαδός των λύσεων χαμηλής τεχνολογίας, που μπορούν να κατασκευαστούν σε απλά εργαστήρια. Οι κάτοικοι των φτωχότερων χωρών, χωρίς ειδική εκπαίδευση, μπορούν να τα κατανοήσουν και να τα φτιάξουν, κι ως εκ τούτου να επιτύχουν ενεργειακή αυτονομία. ”
Μελλοντικές δράσεις
Τα εργαστήρια ακολουθήθηκαν από μια συνάντηση για τη Δικτύωση από αντιπροσώπους πολλών εγχειρημάτων στην Ελλάδα, που συντονίστηκε από τη Ζησούλα Κουρδάκη από το ZEGG (Γερμανία) και την Ειρήνη Κουρδάκη από το Αγνάντι της Βεγορίτιδας και το Θωμά Άνεμο από την Αθήνα, ακτιβιστές του κινήματος για τις οικοκοινότητες. Ζησούλα: «Είμαι πολύ συγκινημένη βλέποντας τι συμβαίνει στη χώρα μου και πόσο ζωτικής σημασίας είναι η δικτύωση.”
Το ZEGG υποστηρίζεται οικονομικά τη συνάντηση γενναιόδωρα. Πολλές ιδέες μοιράστηκαν για το μέλλον. Σίγουρα το δίκτυο επιθυμεί να δει τα μαθήματα EDE (Ecovillage Design Education) σε διάφορα μέρη για να διδαχτούν περισσότεροι ανθρώποι.
